Liszaj na skórze – jego przyczyny i objawy

Co to jest liszaj – definicja i podstawowe informacje

Liszaj to potoczne określenie szeregu przewlekłych schorzeń dermatologicznych, które objawiają się zmianami skórnymi o charakterze grudek, swędzących plam czy łuszczących się wykwitów. Najczęściej spotykanymi formami liszaja są liszaj płaski (lichen planus) oraz liszajec zakaźny (impetigo), choć wiele osób myli też liszaj z atopowym zapaleniem skóry czy łuszczycą.

W zależności od rodzaju liszaja, zmiany mogą występować na różnych częściach ciała, mieć różne kolory oraz stopień nasilenia. W przypadku liszaja płaskiego zmiany są często fioletowo-sine i pojawiają się symetrycznie, natomiast liszajec to infekcja bakteryjna dająca wykwity pokryte charakterystycznym miodowym strupem.

Liszaj – przyczyny powstawania i czynniki ryzyka

Etiologia liszaja nie jest jednoznaczna – wiele zależy od typu zmian. W przypadku liszaja płaskiego przyczyną mogą być zaburzenia autoimmunologiczne, w których układ odpornościowy błędnie atakuje własne komórki skóry. Z kolei infekcyjny liszajec ma podłoże bakteryjne – najczęściej za jego pojawienie się odpowiadają bakterie Staphylococcus aureus lub Streptococcus pyogenes.

Do czynników ryzyka zalicza się:

• obniżoną odporność organizmu,
• choroby przewlekłe takie jak cukrzyca,
• narażenie skóry na mikrourazy,
• kontakt z alergenami (w przypadku liszaja kontaktowego),
• przewlekły stres psychiczny,
• stosowanie niektórych leków (np. przeciwmalarycznych, beta-blokerów).

Nie bez znaczenia są także predyspozycje genetyczne – u niektórych osób choroby skóry pojawiają się częściej z uwagi na dziedziczoną nadreaktywność układu odpornościowego.

Liszaj płaski – charakterystyczne objawy skórne

Liszaj płaski to przewlekła choroba zapalna skóry i błon śluzowych. Objawia się pojawieniem się płaskich, połyskliwych, sinoczerwonych grudek o nieregularnych kształtach. Zmiany mogą swędzieć, a z czasem mogą ulegać złuszczaniu. Często pojawiają się w okolicy nadgarstków, kostek, lędźwi czy błon śluzowych jamy ustnej (tzw. liszaj jamy ustnej).

Często występuje tzw. objaw Koebnera – zmiany pojawiają się w miejscu uszkodzenia skóry, np. po zadrapaniu. W zaawansowanej postaci liszaj płaski może prowadzić do zaników na skórze oraz powstawania blizn.

W przypadku występowania liszaja na skórze głowy może dojść do zapalenia mieszków włosowych oraz trwałej utraty owłosienia (łysienie bliznowaciejące).

Liszajec zakaźny – jak rozpoznać tę chorobę?

Liszajec zakaźny (impetigo contagiosa) to bardzo zaraźliwa choroba bakteryjna skóry, która najczęściej dotyka dzieci, choć może wystąpić także u dorosłych. Zaczyna się od wystąpienia drobnych czerwonych pęcherzyków lub krostek, które szybko pękają i pokrywają się charakterystycznym, żółto-miodowym strupem.

Najczęściej zmiany występują na twarzy, wokół ust i nosa, ale mogą również pojawić się na rękach, nogach i tułowiu. Liszajec jest bardzo zakaźny, przenosi się poprzez kontakt bezpośredni lub pośredni (np. przez ręczniki, ubrania).

Choroba może rozwinąć się również w miejscach już wcześniej uszkodzonych – na przykład po ugryzieniu owada lub zadrapaniu. Ze względu na ryzyko powikłań bakteryjnych konieczne jest szybkie wdrożenie leczenia.

Jak leczyć liszaj? Skuteczne metody terapii

W leczeniu liszaja kluczowa jest prawidłowa diagnoza – wielu pacjentów próbuje samodzielnie walczyć ze zmianami skórnymi, co prowadzi do pogłębienia się problemu. W przypadku liszaja płaskiego leczenie opiera się głównie na stosowaniu maści sterydowych oraz leków immunosupresyjnych, gdy zmiany są rozległe i nasilone. Pomocne bywają także leki przeciwhistaminowe (zmniejszające świąd), fototerapia (naświetlanie UVB) oraz emolienty.

Liszajec zakaźny wymaga zazwyczaj podania miejscowych lub ogólnych antybiotyków – najczęściej stosuje się mupirocynę lub kwas fusydowy. W cięższych przypadkach lekarz przepisuje antybiotyki doustne. Bardzo ważna jest również higiena – regularne przemywanie zmian oraz unikanie dotykania skóry rękami, aby nie rozprzestrzeniać infekcji.

Domowe sposoby na liszaj – czy warto je stosować?

Wiele osób szuka naturalnych metod leczenia liszaja, zwłaszcza gdy choroba nawraca. Choć domowe sposoby nie zastąpią leczenia farmakologicznego, mogą wspomóc terapię i złagodzić objawy. Wśród najczęściej stosowanych naturalnych metod warto wymienić:

• kąpiele w krochmalu lub wywarze z siemienia lnianego,
• nacieranie skóry olejem kokosowym lub maścią nagietkową,
• stosowanie okładów z rumianku (działanie przeciwzapalne),
• wywar z lukrecji – ma właściwości immunomodulujące,
• unikanie kosmetyków z alkoholem i silnych detergentów.

Choć wymienione sposoby mogą przynieść ulgę, nie powinny być stosowane jako jedyne leczenie. W przypadku wystąpienia silnych objawów należy skonsultować się z dermatologiem.

Czy liszaj jest zaraźliwy? Fakty i mity

Jednym z najczęściej pojawiających się pytań jest: „Czy liszaj jest zaraźliwy?”. Odpowiedź brzmi: to zależy od rodzaju liszaja. Liszajec zakaźny zdecydowanie jest zaraźliwy – można się nim łatwo zarazić poprzez kontakt ze skażoną skórą lub przedmiotami osobistego użytku. Dlatego tak ważna jest izolacja osób chorych i przestrzeganie higieny osobistej.

Z kolei liszaj płaski nie jest uznawany za chorobę zakaźną – jego przyczyny są związane z układem odpornościowym i predyspozycjami genetycznymi, a nie z zakażeniem. Podobnie nie są zakaźne inne postacie liszajów, o ile nie mają podłoża infekcyjnego (np. grzybiczego czy wirusowego).

Warto pamiętać, że liszaj nie jest efektem „braku higieny”, jak sądzi część społeczeństwa – takie przekonania są krzywdzące i niesłuszne.

Diagnostyka liszaja – kiedy zgłosić się do dermatologa?

W przypadku pojawienia się zmian skórnych, które nie ustępują samoistnie w ciągu kilku dni lub się nasilają, warto jak najszybciej udać się do dermatologa. Specjalista może przeprowadzić dokładny wywiad oraz badania dodatkowe – m.in. dermatoskopię, pobranie wycinka skóry do badania histopatologicznego czy badania mikrobiologiczne (w przypadku podejrzenia liszajca).

Szybka diagnoza jest niezbędna, by uniknąć błędów w leczeniu – wiele schorzeń skórnych ma podobne objawy, a niektóre mogą prowadzić do poważnych powikłań. Dermatolog dobierze indywidualną terapię oraz zaleci, jak pielęgnować skórę w trakcie leczenia i po zaleczeniu objawów.