Nystatyna – jak działa lek przeciwgrzybiczy i kiedy jest najskuteczniejszy?

Co to jest nystatyna i jak działa?

Nystatyna to lek przeciwgrzybiczy należący do grupy antybiotyków polienowych. Została odkryta w 1950 roku i od tamtej pory znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu zakażeń grzybiczych, zwłaszcza tych wywoływanych przez drożdżaki z rodzaju Candida. Działa miejscowo, niszcząc błonę komórkową grzybów, co prowadzi do ich śmierci. W przeciwieństwie do wielu innych antybiotyków, nystatyna nie wchłania się do krwiobiegu przy podaniu miejscowym lub doustnym, dlatego jej działanie ogranicza się do obszaru, w którym jest aplikowana.

Na co pomaga nystatyna?

Nystatyna jest stosowana przede wszystkim w leczeniu kandydozy, czyli zakażenia wywołanego przez drożdżaki. Może mieć różne formy – od łagodnych zakażeń skóry, przez pleśniawki w jamie ustnej, aż po grzybicze infekcje w przewodzie pokarmowym. Typowe schorzenia, przy których stosuje się nystatynę, to:

  • Pleśniawki u niemowląt i dzieci
  • Grzybice jamy ustnej i gardła, często po antybiotykoterapii
  • Grzybicze zapalenie pochwy
  • Grzybica skóry i fałdów skórnych
  • Kandydoza przewodu pokarmowego
  • Profilaktyka grzybic u pacjentów z osłabioną odpornością, np. po chemioterapii

Jak stosować nystatynę – maść, zawiesina, globulki

Nystatyna dostępna jest w różnych postaciach farmaceutycznych, co zwiększa jej skuteczność w leczeniu rozmaitych typów zakażeń grzybiczych. Do najczęstszych form należą:

  • Maść lub krem – przeznaczone do zewnętrznego stosowania na skórę i fałdy skórne dotknięte grzybicą.
  • Zawiesina doustna – dla osób z pleśniawkami lub kandydozą jamy ustnej. Zawiesinę należy przetrzymać w ustach przez kilka minut przed połknięciem, aby zwiększyć kontakt z błonami śluzowymi.
  • Tabletki lub kapsułki – rzadziej stosowane, mają zastosowanie przede wszystkim w leczeniu kandydozy przewodu pokarmowego.
  • Globulki dopochwowe – wykorzystywane w przypadku grzybicy pochwy, często w kuracjach kilkudniowych.

Ile trwa leczenie nystatyną?

Długość terapii zależy od postaci zakażenia oraz jego lokalizacji. W przypadku pleśniawek u dzieci leczenie trwa zazwyczaj od 5 do 14 dni. W infekcjach skórnych zaleca się stosowanie maści przez minimum tydzień po ustąpieniu objawów, aby zapobiec nawrotom. W przypadku grzybic pochwy globulki najczęściej stosuje się przez 6 do 14 dni, zależnie od zaleceń lekarza. Ważne jest, by nie przerywać kuracji wcześniej niż zalecane, nawet jeśli objawy ustąpią – niedoleczona infekcja może powrócić i stać się trudniejsza do usunięcia.

Czy nystatyna działa na candidę?

Tak, nystatyna jest jednym z leków najczęściej stosowanych w leczeniu zakażeń wywołanych przez Candida albicans. Jej skuteczność potwierdzono w licznych badaniach klinicznych. Działa miejscowo, więc nadaje się doskonale do infekcji ograniczonych do błon śluzowych lub skóry. W przypadku rozsianych zakażeń grzybiczych lub zakażeń narządowych może być potrzebne zastosowanie innego leku, np. flukonazolu, który działa ogólnoustrojowo.

Skutki uboczne i przeciwwskazania – kto nie powinien stosować nystatyny?

Nystatyna jest zazwyczaj dobrze tolerowana, szczególnie kiedy stosuje się ją miejscowo. Do najczęstszych działań niepożądanych należą:

  • Podrażnienia skóry lub błon śluzowych
  • Reakcje alergiczne, takie jak wysypka lub świąd
  • Biegunka (w przypadku doustnego stosowania)

Przeciwwskazaniem do stosowania leku jest nadwrażliwość na nystatynę lub inne składniki preparatu. Osoby z alergiami powinny zawsze skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem leczenia. W przypadku kobiet w ciąży lub karmiących piersią, stosowanie leku powinno być ustalone indywidualnie przez lekarza prowadzącego.

Nystatyna a antybiotyki – dlaczego warto je łączyć?

Podczas stosowania antybiotyków dochodzi często do zaburzenia naturalnej flory bakteryjnej w organizmie, co sprzyja rozwojowi grzybów, szczególnie Candida. Dlatego lekarze często zalecają stosowanie nystatyny jako profilaktykę grzybiczych nadkażeń, zwłaszcza u pacjentów przyjmujących antybiotyki o szerokim spektrum działania. Nystatyna nie zakłóca działania antybiotyków, a jej stosowanie może znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia pleśniawek i innych infekcji grzybiczych.

Czy nystatyna jest dostępna bez recepty?

W większości przypadków nystatyna dostępna jest na receptę, zwłaszcza w formie zawiesiny doustnej i globulek dopochwowych. Niektóre maści lub kremy mogą być dostępne bez recepty, jednak ich stosowanie powinno być poprzedzone konsultacją z farmaceutą lub lekarzem. Samodzielne leczenie grzybic bez właściwej diagnozy może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia lub rozwoju oporności na lek.

Alternatywy dla nystatyny – kiedy warto sięgnąć po inne leki?

Choć nystatyna jest skuteczna w leczeniu większości zakażeń Candida, nie zawsze jest lekiem pierwszego wyboru. W przypadku oporności na nystatynę, rozległych zakażeń lub konieczności leczenia ogólnoustrojowego stosuje się inne leki: flukonazol, klotrymazol, mikonazol czy amfoterycynę B. Wybór leku zależy od wielu czynników: lokalizacji zakażenia, ogólnego zdrowia pacjenta oraz wcześniejszego leczenia przeciwgrzybiczego.