Co to są gruczoły Bartholina i jaka jest ich rola?
Gruczoły Bartholina to parzyste struktury znajdujące się po obu stronach wejścia do pochwy, zazwyczaj ukryte w głębi warg sromowych mniejszych. Ich główną rolą jest wydzielanie śluzu, który nawilża i ułatwia penetrację pochwy podczas stosunku seksualnego. Produkując niewielką ilość płynu, gruczoły te odgrywają ważną rolę w fizjologii kobiecego układu rozrodczego. Działa to zazwyczaj bezobjawowo i bezproblemowo. Problemy zaczynają się w momencie, gdy dochodzi do ich zablokowania lub zakażenia.
Jakie są przyczyny zapalenia gruczołów Bartholina?
Zapalenie gruczołów Bartholina wynika zazwyczaj z zablokowania przewodu wyprowadzającego śluz na zewnątrz. Gdy wydzielina nie może się swobodnie wydostać, dochodzi do nagromadzenia płynu, co może prowadzić do powstania torbieli. Z czasem torbiel taka może ulec zakażeniu, powodując rozwój bolesnego stanu zapalnego, znanego jako ropień gruczołu Bartholina.
Do infekcji dochodzi najczęściej przez bakterie, które przedostają się do gruczołu. Najczęściej są to:
- Escherichia coli – bakteria naturalnie występująca w jelicie grubym, łatwo przenoszona do okolic intymnych.
- Staphylococcus aureus – często związana z infekcjami skórnymi.
- Neisseria gonorrhoeae – bakteria wywołująca rzeżączkę.
- Chlamydia trachomatis – czynnik sprawczy chlamydiozy.
Warto dodać, że infekcjom sprzyjają również: złe nawyki higieniczne, obniżona odporność, urazy okolic intymnych czy długotrwały stres.
Jakie są objawy zapalenia gruczołów Bartholina?
Zapalenie gruczołu Bartholina może przyjmować różne formy – od całkowicie bezobjawowej torbieli, po bolesny ropień z wyraźnymi objawami miejscowymi. Warto znać symptomy, które powinny skłonić do wizyty u lekarza:
- obrzęk w dolnej części warg sromowych jednej ze stron,
- ból w okolicach pochwy, nasilający się podczas siedzenia i chodzenia,
- uczucie napięcia lub obecność guza w okolicach wejścia do pochwy,
- wzrost temperatury ciała przy ropniu,
- zaczerwienienie i nadmierne ucieplenie skóry w miejscu zmiany,
- obfita, często nieprzyjemnie pachnąca wydzielina z pochwy.
W przypadkach przewlekłych objawy mogą nawracać cyklicznie, bez pełnego wyleczenia, co wiąże się z tworzeniem się torbieli Bartholina na nowo.
Jak wygląda diagnostyka i rozpoznanie zapalenia gruczołów Bartholina?
Diagnozowanie zmian w obrębie gruczołów Bartholina zazwyczaj opiera się na dokładnym wywiadzie lekarskim oraz badaniu ginekologicznym. Lekarz ocenia wygląd zmian, ich lokalizację oraz poziom bólu odczuwanego przez pacjentkę. W bardziej skomplikowanych przypadkach zleca się:
- badanie mikrobiologiczne wydzieliny – w celu wykrycia konkretnego patogenu,
- USG przezpochwowe – pomocne przy różnicowaniu torbieli z innymi zmianami,
- biopsję – szczególnie u kobiet po menopauzie, w celu wykluczenia zmian nowotworowych.
Warto zaznaczyć, że u kobiet po 40. roku życia każda zmiana w obrębie gruczołu Bartholina wymaga ostrożnej diagnostyki, ponieważ może (choć rzadko) mieć charakter złośliwy.
Jak leczyć zapalenie gruczołów Bartholina?
Leczenie zależne jest od stopnia zaawansowania stanu zapalnego. W przypadku niewielkich, bezbolesnych torbieli często nie jest wymagane żadne leczenie. Gdy jednak dochodzi do zakażenia, lekarze mogą sięgnąć po jedno z dostępnych rozwiązań terapeutycznych:
- Kąpiele nasiadowe – w ciepłej wodzie z dodatkiem nadmanganianu potasu lub rumianku. Pomagają w łagodzeniu objawów i mogą prowadzić do samoistnego pęknięcia torbieli.
- Antybiotykoterapię – stosowaną przy zakażeniu bakteryjnym, po wykonaniu posiewu dla dokładniejszego doboru leku.
- Drenaż ropnia – to procedura chirurgiczna, która polega na nacięciu gruczołu i usunięciu zalegającej ropy. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym.
- Marsupializację – czyli utworzenie nowego ujścia dla gruczołu, aby zapobiec jego ponownemu zamknięciu. Polecana zwłaszcza przy nawracających torbielach.
- Usunięcie gruczołu – to ostateczność, przeprowadzana przy wielokrotnych nawrotach lub przy podejrzeniu nowotworu.
Jak zapobiegać problemom z gruczołami Bartholina?
Jednym z najlepszych sposobów zapobiegania zapaleniu gruczołu Bartholina jest dbałość o higienę intymną. Regularne podmywanie się ciepłą wodą, noszenie przewiewnej bielizny z naturalnych materiałów (np. bawełny) oraz unikanie długiego przebywania w wilgotnym środowisku (np. po basenie), znacznie ogranicza ryzyko infekcji.
Ważne jest także:
- unikanie promiskuityzmu i stosowanie prezerwatyw w kontaktach seksualnych,
- szybkie leczenie infekcji pochwy i układu moczowego,
- wzmacnianie odporności poprzez prawidłową dietę, sen i aktywność fizyczną.
Kobiety, które doświadczają nawracających zapaleń gruczołu Bartholina, powinny regularnie pozostawać pod opieką ginekologa i monitorować ewentualne zmiany w obrębie narządów płciowych.
Czy zapalenie gruczołów Bartholina może prowadzić do powikłań?
Choć większość przypadków zapalenia gruczołu Bartholina kończy się pomyślnie po leczeniu zachowawczym lub zabiegowym, brak interwencji może prowadzić do poważnych powikłań. Najczęstsze z nich to:
- nawracające ropnie – trudne do leczenia i znacznie obniżające komfort życia,
- przewlekłe torbiele – mogące prowadzić do trwałego dyskomfortu, bólu lub problemów w życiu seksualnym,
- zakażenia ogólnoustrojowe – w bardzo rzadkich przypadkach infekcja może rozprzestrzenić się, prowadząc do sepsy,
- bliznowacenie i deformacja warg sromowych – pojawiają się przy wielokrotnych interwencjach chirurgicznych.
Dlatego tak ważne jest nielekceważenie objawów i szybkie zgłaszanie się do lekarza.