Co to są pleśniawki i skąd się biorą?
Pleśniawki, znane też jako kandydoza jamy ustnej, to infekcja grzybicza najczęściej wywoływana przez drożdżaki Candida albicans. Ta mikroskopijna istota zamieszkuje naszą jamę ustną, gardło i przewód pokarmowy, będąc naturalnym elementem mikroflory organizmu. Jednak pod wpływem określonych czynników, takich jak osłabienie układu odpornościowego, stres, leczenie antybiotykami czy nieodpowiednia higiena jamy ustnej, Candida może zacząć się nadmiernie rozmnażać, powodując stan zapalny i szereg nieprzyjemnych objawów.
Pleśniawki są szczególnie częste u niemowląt, ale mogą dotknąć osoby w każdym wieku – również dorosłych i osoby starsze. Występują zarówno jako objaw choroby ogólnej, jak i jako miejscowa infekcja jamy ustnej. Nieleczone mogą prowadzić do powikłań, przenosić się na inne części ciała, a także wpływać na komfort codziennego życia.
Jak wyglądają pleśniawki? Objawy grzybicy jamy ustnej
Pleśniawki objawiają się przede wszystkim białym nalotem na języku, dziąsłach, wewnętrznej stronie policzków oraz podniebieniu. Nalot ten bywa porównywany do resztek mleka lub twarożku i można go początkowo łatwo zetrzeć – jednak często pod spodem znajduje się zaczerwieniona i nadżerkowa śluzówka, która może krwawić.
Do najczęstszych objawów pleśniawek należą:
- biały, kremowy nalot w jamie ustnej,
- pieczenie, ból lub uczucie szczypania w jamie ustnej i gardle,
- trudności w połykaniu,
- suche, popękane kąciki ust (zajady),
- metaliczny posmak lub zaburzenia smaku,
- nieprzyjemny zapach z ust.
W przypadku niemowląt objawy mogą obejmować także niechęć do ssania, płaczliwość, drażliwość i brak apetytu. U dorosłych pleśniawki mogą być również skutkiem zbyt ciasnych protez zębowych, palenia papierosów czy chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca.
Pleśniawki u niemowląt i dzieci – jak je rozpoznać?
U niemowląt pleśniawki pojawiają się dość często, zwłaszcza między 1. a 9. miesiącem życia. Często są mylone z resztkami mleka na języku, jednak w odróżnieniu od nich, grzybicowy nalot nie daje się łatwo usunąć i towarzyszy mu często bolesność przy ssaniu.
Objawy u niemowląt mogą obejmować:
- białe plamki na języku i wewnętrznych stronach policzków,
- problemy z karmieniem,
- rozdrażnienie i płaczliwość,
- pieczenie i dyskomfort w jamie ustnej.
Pleśniawki mogą również przenosić się między matką a dzieckiem podczas karmienia piersią, prowadząc do zakażenia brodawek sutkowych. Dlatego leczenie powinno obejmować obie strony w celu zapobieżenia nawrotom.
Jak odróżnić pleśniawki od innych zmian w jamie ustnej?
Pleśniawki mogą przypominać inne schorzenia jamy ustnej, takie jak:
- afty – są jednak bardziej bolesne i mają wyraźne, owrzodzone brzegi,
- resztki pokarmowe – łatwo się usuwają i nie towarzyszy im stan zapalny,
- leukoplakia – przewlekłe zmiany przedrakowe, wymagające konsultacji specjalistycznej.
W razie wątpliwości najlepiej skonsultować się z lekarzem stomatologiem lub pediatrą, który potwierdzi diagnozę na podstawie objawów i ewentualnie zleci badania dodatkowe, np. wymaz z jamy ustnej.
Pleśniawki – jak wygląda leczenie?
Leczenie pleśniawek najczęściej polega na stosowaniu leków przeciwgrzybiczych, zarówno miejscowych, jak i ogólnych – w zależności od nasilenia infekcji. W aptekach dostępne są preparaty bez recepty w postaci płynów, żeli, tabletek do ssania czy zawiesin do jamy ustnej. U niemowląt stosuje się najczęściej nystatynę w zawiesinie oraz przemywanie jamy ustnej sodą oczyszczoną.
Dodatkowe elementy wspomagające leczenie to:
- dokładna higiena jamy ustnej,
- unikanie cukru (Candida odżywia się glukozą),
- dezynfekcja smoczków, butelek i elementów mających kontakt z ustami,
- unikanie drażniących pokarmów (kwaśnych, pikantnych),
- wzmacnianie odporności poprzez zdrową dietę i odpowiednią suplementację (np. probiotyków).
W cięższych przypadkach lekarz może przepisać leki doustne, np. flukonazol. Leczenie trwa zazwyczaj kilka dni do dwóch tygodni, jednak nawroty są możliwe, jeśli nie wyeliminujemy przyczyny pierwotnej infekcji.
Czy pleśniawki są zaraźliwe?
Pleśniawki mogą być przenoszone z osoby na osobę, szczególnie przy bezpośrednim kontakcie (np. przez pocałunki, karmienie piersią, wspólne naczynia, szczoteczki do zębów). Dzieci narażone są na zakażenie podczas porodu (jeśli matka ma infekcję grzybiczą pochwy) lub poprzez niesterylne smoczki i butelki.
Mimo że Candida jest częścią naturalnej mikroflory, w sprzyjających warunkach potrafi rozwinąć pełnoobjawową infekcję. Osoby z obniżoną odpornością (np. po antybiotykoterapii, chemioterapii, z HIV/AIDS) są szczególnie podatne na rozwój kandydozy i powinny unikać kontaktów z osobami mającymi objawy zakażenia.
Jak zapobiegać pleśniawkom u dzieci i dorosłych?
Profilaktyka pleśniawek opiera się głównie na higienie oraz wzmacnianiu układu odpornościowego. Oto najważniejsze zasady:
- codzienne mycie zębów i czyszczenie języka,
- regularna wymiana szczoteczki do zębów (min. raz na 3 miesiące),
- odpowiednia higiena smoczków, butelek i akcesoriów dziecięcych,
- unikanie nadmiernego stosowania antybiotyków,
- zdrowa dieta bogata w warzywa, probiotyki i produkty pełnoziarniste,
- unikanie cukru i wysokoprzetworzonych produktów,
- w przypadku protez – ich codzienne czyszczenie i odpowiednie dopasowanie.
Osoby z chorobami przewlekłymi powinny szczególnie dbać o higienę jamy ustnej i systematycznie kontrolować stan śluzówek podczas wizyt u stomatologa. Odpowiednia profilaktyka pozwoli uniknąć nieprzyjemnych objawów i częstych nawrotów infekcji grzybiczej.
Pleśniawki – zdjęcia i jak je rozpoznać samodzielnie?
Rozpoznanie pleśniawek na podstawie zdjęć może być pomocne, ale nie powinno zastępować diagnozy lekarskiej. Na charakterystycznym zdjęciu pleśniawek zobaczymy biały nalot na języku i wewnętrznych stronach policzków, przypominający skrzep mleczny. Nalot ten może pokrywać większą część jamy ustnej, a jego próba mechanicznego usunięcia powoduje zaczerwienienie i krwawienie.
W Internecie dostępnych jest wiele zdjęć porównawczych – warto jednak pamiętać, że wygląd zmian może się różnić w zależności od osoby, wieku i stopnia zaawansowania infekcji. W przypadku podejrzenia pleśniawek u siebie lub u dziecka, najlepiej skonsultować się z lekarzem, zamiast opierać się wyłącznie na materiałach zdjęciowych.